ჩვენს ორნაწილიან სტატიაში განვიხილავთ, თუ როგორ შეუძლია ქარის და წყლის ენერგიის კომბინაციას დაეხმაროს საქართველოს ენერგოდამოუკიდებლობაში და აქციოს ქვეყანა ელექტროენერგიის ექსპორტიორად.

მიმოხილვა

საქართელო თავისი ტერიტორიის გეომორფოლოგიური მახასიათებლებისა და გეოგრაფიული მდებარეობის გამო მდიდარია ჰიდრო რესურსებით. საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს მონაცემებით, საქართველო ამჟამად თავისი ჰიდროპოტენციალის მხოლოდ 20%-ს იყენებს.

2006 წლიდან საქართველოს მთავრობა გეგმავდა ამ რესურსების არამარტო ადგილობრივი მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად გამოყენებას, რაც ითვალისწინებს ჰიდრორესურსებით ელექტროენერგიის იმპორტისა და (იმპორტირებულ ბუნებრივ გაზზე მომუშავე) თბოელექტროსადგურების გენერაციის სრულად ჩანაცვლებას, არამედ საქართველოს რეგიონულ მიმწოდებლად გადასაქცევადაც. თავდაპირველად, „ვარდების რევოლუციის“ პირველ წლებში, მეტწილად არსებული ჰესების რეაბილიტაციისა და რეგულატორული გარემოს გაუმჯობესების წყალობით, ეს მიზანი საკმაოდ ადვილდ მიღწევადი ჩანდა.

იაფი ჰიდროელექტროენერგიის წარმოება მართლაც გაიზარდა და ნაწილობრივ ჩაანაცვლა თბოელექტროგენერაცია და ელექტროენერგიის იმპორტი. მუდმივი ზრდსი შედეგად, ყველაზე წარმატებულ 2010 წელს, საქართველოს ჰიდროელექტროენერგიის მთლიანმა წლიურმა გამომუშავებამ (9 375 გვტ.სთ) ქვეყნის მთლიან წლიურ ელექტროენერგიის მოხმარებას (8 441 გვტ.სთ) გადააჭარბა (გრაფიკი 1).

ამ პროცესების პარარელურად დაიწყო ახალი გადამცემი ხაზების მშენებლობა თურქეთის მიმართულებით საქართველოს საექსპორტო შესაძლებლობების გასაზრდელად და ხელი მოეწერა ინვესტორებთან „ურთიერთგაგების მემორანდუმებს“ დაახლოებით 40 ახალი ჰესის მშენებლობის თაობაზე.

სეზონურობის პრობლემა

თუმცა ამგვარი იმედისმომცემი დასაწყისის მიუხედავად, სიტუაცია აღარ განვითარდა სასურველი მიმართულებით. უარესი კლიმატური პირობების გამო, ჰიდრო ელექტროენერგიის გამომუშავებამ იკლო 2011 და 2012 წლებში, მაშინ როცა ელექტროენერგიის მოხმარებამ ზრდა გააგრძელა. შედეგად, საქართველომ 2012 წელს დაკარგა ელექტროენერგიის წმინდა ექსპორტიორის (როცა ექსპორტი აღემატება იმპორტს) სტატუსი (გრაფიკი 2).

მე-2 გრაფიკი კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტის შემჩნევის საშუალებას გვაძლევს, რაც არ ჩანს მთლიანი წლიური ჰიდროგენერაციისა და ელექტროენერგიის მთლიანი წლიური  მოხმარების შედარებისას. ქართული ჰესების საუკეთესო წელიწადშიც კი (2010-ში) როგორც თბოელექტროენერგიის გენერაცია, ასევე ელექტროენერგიის იმპორტი მაინც საკმაოდ მაღალ მაჩვენებლებს ინარჩუნებდა (683 გვტ.სთ და 222 გვტ.სთ შესაბამისად), რისი მიზეზიც ჰიდროგენერაციისა და ელექტროენერგიის მოხმარების თვიური განაწილებაა.

ჰიდროგენერაციისა და ელექტროენერგიის მოხმარების სეზონური ბუნების გამო 2010 წელსაც კი ზაფხულის თვეებში ჭარბი ჰიდროგენერაცია გვქონდა, ხოლო ზამთრის თვეებში ჰიდროეგენერაციის დეფიციტი (გრაფიკი 3). სხვა წლებში ეს დეფიციტი კიდევ უფრო მეტადაა გამოხატული.

სეზონური ბუნება შესაძლოა იმის ასახსნელადაც გამოდგეს, თუ რატომ არ ხდება ახალი ჰესების მშენებლობა ისე სწრაფად, როგორც ველოდით. ინვესტორის თვალთახედვით ზაფხულის ჭარბი გამომუშავება პრობლემატურია. იმ პერიოდში, როცა ახალმა ჰესმა თავისი ელექტროენერგიის უმეტესი წილი უნდა გამოიმუშავოს, მათ ადგილობრივ ბაზარზე მძაფრი კონკურენცია ელოდებათ უკვე არსებული ჰესებისაგან (მათ შორის ძველ, დიდ, ხშირად მთლიანად ამორტიზებულ ჰესებთან, რომლებიც ელექტროენერგიას ძალიან მცირე დანახარჯებით გამოიმუშავებენ). ეს ამცირებს ახალ ჰესში ჩადებული ინვესტიციის მოსალოდნელ მომგებიანობას (რისი გაზრდაც მხოლოდ რეგიონში ქართულ ელექტროენერგიაზე მნიშვნელოვანი ზრდითაა შესაძლებელი), რაც შეიძლება ხსნიდეს დაგეგმილი ინვესტიციების მოსალოდნელზე უფრო ნელა განხორციელებას, გაფორმებული მემორანდუმების მიუხედავად.

სტატიის მეორე ნაწილში ჩვენ ვაჩვენებთ, რომ, ახალი ჰესების მომგებიანობის თაობაზე წამოჭრილი კითხვების უგულებელყოფის შემთხვევაშიც, ახალ ჰესებში ინვესტირება ზამთრის დეფიციტის აღმოფხვრისათვის არცთუ ისე ეფექტიან გზას უნდა წარმოადგენდეს, განსაკუთრებით მუდმივად მზარდი ელექტროენერგიის მოხმარების პირობებში. მაშინ როცა ქარის ენერგიას გააჩნია პოტენციალი შეამსუბუქოს სეზონურობის პრობლემა და გვერდი აუაროს იმ სირთულეებს, რაც ამ პრობლემის გამო წამოიჭრება.